نامزدی ، رسمی دیرینه در فرهنگ این کشور است که به دوره‌ای قبل از ازدواج رسمی اطلاق می‌شود. این دوره، فرصتی را برای شناخت بیشتر زوجین و آماده‌سازی برای زندگی مشترک فراهم می‌کند. در این مقاله، به بررسی ابعاد مختلف نامزدی در ایران، از جمله جنبه‌های حقوقی، شرعی و عرفی آن، و همچنین حقوق و تکالیف طرفین در این دوره می‌پردازیم.
فهرست مطالب
تعریف نامزدی :
نامزدی، دوره‌ای است که پس از خواستگاری و توافق اولیه زوجین برای ازدواج آغاز می‌شود. در این دوره، زوجین فرصت دارند تا با یکدیگر آشنا شده و برای زندگی مشترک آماده شوند.
- تعریف حقوقی: در قانون مدنی ایران، تعریف مشخصی از نامزدی ارائه نشده است، اما به عنوان مرحله‌ای قبل از ازدواج به رسمیت شناخته می‌شود.در حقوق، نامزدی صرفاً یک توافق برای ازدواج در آینده است و هیچ تعهد الزام‌آوری برای طرفین ایجاد نمی‌کند.
- تعریف عرفی: در عرف جامعه ایران، نامزدی به دوره‌ای اطلاق می‌شود که زوجین پس از جاری شدن صیغه عقد، اما قبل از شروع زندگی مشترک زیر یک سقف، با یکدیگر در ارتباط هستند.
نامزدی در شرع :
از منظر فقه اسلامی، نهادی به نام نامزدی وجود ندارد. در اسلام، روابط بین زن و مرد یا به صورت زوجیت دائم است یا غیر از آن. اگر صیغه عقد شرعی بین زن و مرد جاری شود، آنها زن و شوهر محسوب می‌شوند و تمامی آثار ازدواج بر آنها جاری می‌شود. در غیر این صورت، رابطه آنها نامشروع خواهد بود.
خواستگاری و شروع دوران نامزدی :
قبل از نامزدی، مرحله خواستگاری انجام می‌شود. طبق ماده 1034 قانون مدنی، هر زنی که مانع قانونی برای ازدواج نداشته باشد، قابل خواستگاری است. موانع قانونی ازدواج عبارتند از:
- قرابت نسبی: ازدواج با برخی از اقوام نسبی مانند خواهر، مادر و دختر ممنوع است.
- قرابت رضاعی: ازدواج با برخی از افرادی که از طریق شیر خوردن با انسان رابطه پیدا می‌کنند ممنوع است.
- مصاهره: ازدواج با برخی از اقوام سببی مانند مادر زن و زن پسر ممنوع است.
- عده: ازدواج با زنی که در عده طلاق یا فوت همسر است، ممنوع است.
ماهیت حقوقی نامزدی و برهم زدن آن:
- نامزدی هیچ تعهد یا الزامی برای ازدواج ایجاد نمی‌کند. هر یک از طرفین می‌توانند در هر زمان از نامزدی منصرف شوند. این امر به دلیل اهمیت نهاد خانواده و لزوم تصمیم‌گیری آزادانه زوجین برای ازدواج است.
- با این حال، برهم زدن نامزدی نباید به گونه‌ای باشد که به طرف مقابل ضرر و زیان وارد کند. در صورت اثبات سوءاستفاده از حق و ورود خسارت، طرف زیان‌دیده می‌تواند مطالبه جبران خسارت کند.
- تشخیص سوءاستفاده از حق و ورود خسارت بر عهده قاضی است و در عمل، اثبات آن دشوار است.
موارد قابل بررسی پس از برهم خوردن نامزدی :
- مهریه:
- اگر مهریه پرداخت شده باشد، در صورتی که صرفا دوران اشنایی بوده باشد قابل استرداد است و در صورت جاری شدن صیغه محرمیت تابع قوانین نکاح است.
- خسارت معنوی:
- مطالبه خسارت روحی و معنوی ناشی از برهم زدن نامزدی امکان‌پذیر است، اما دادگاه‌ها به سختی در این موارد حکم می‌دهند.
- هدایا:
- هدایای مصرف‌شدنی مانند گل و خوراکی قابل استرداد نیستند.
- هدایای ماندگار مانند جواهرات و ساعت باید به صاحبشان بازگردانده شوند. در صورت از بین رفتن هدایا به دلیل قصور هدیه گیرنده باید قیمت ان پرداخت شود و در غیر این صورت قابل مطالبه نیست.
- درصورت فوت یکی از نامزدها هدایا قابل مطالبه نیست.
- عکس‌ها و نامه‌ها:
- عکس‌ها مشمول حکم هدیه هستند و نامه‌ها باید به نویسنده بازگردانده شوند.
- هزینه جشن‌ها:
- هزینه‌های جشن‌ها می‌توانند در فهرست مطالبات طرفین قرار گیرند.
چالش‌ها و راهکارها در نامزدی :
- دعاوی ناشی از نامزدی مشمول مرور زمان نمی‌شوند و در هر زمان قابل طرح در دادگاه هستند.
- عقد رسمی زودهنگام، در صورت عدم شناخت کافی زوجین، می‌تواند خسارات مادی و معنوی سنگینی به همراه داشته باشد.
- نامزدی، به عنوان “پیش عقد“، فرصتی برای شناخت و تصمیم‌گیری آگاهانه زوجین فراهم می‌کند.
- برای حفظ تعادل و جلوگیری از سوءاستفاده، لازم است قوانین و عرف‌های مربوط به نامزدی به گونه‌ای اصلاح شوند که حقوق و تکالیف طرفین به طور عادلانه تعیین شود.
- پیشنهاد می شود که در صورت برهم خوردن نامزدی و ایجاد خسارت، هر دو طرف به نسبت در پرداخت هزینه ها شریک باشند
نکات کلیدی نامزدی :
- نامزدی در ایران، دوره‌ای برای شناخت بیشتر زوجین و آماده‌سازی برای زندگی مشترک است.
- از نظر شرعی، نامزدی به معنای عرفی آن جایگاهی ندارد و پس از جاری شدن صیغه عقد، زوجین زن و شوهر محسوب می‌شوند.
- در قانون مدنی، نامزدی تعهد الزام‌آوری برای ازدواج ایجاد نمی‌کند، اما برهم زدن آن نباید موجب ضرر و زیان به طرف مقابل شود.
- مهم است که در دوران نامزدی، زوجین با شناخت کامل و آگاهی از حقوق و تکالیف خود، برای آینده مشترک تصمیم‌گیری کنند.
امیدوارم این مقاله جامع و کامل، اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دهد.برای اطلاعات بیشتر درباره این موضوع به مقاله ازدواج مراجعه کنید و یا سوالات خود را با کارشناسان ما مطرح کنید.
بدون دیدگاه